U fokusu - Bosna i Hercegovina

Začarani deflatorni krug prijeti privredi

Tiho pojeftinjenje robe i usluga nanosi ozbiljan udarac već uzdrmanoj i devastiranoj privredi u BiH koja lagano tone u deflaciju izazvanu slabom potrošnjom i manjkom investicija u proizvodnju.

Podaci Agencije za statistiku BiH pokazuju da su cijene proizvoda i usluga koji se koriste za ličnu potrošnju mjerene indeksom potrošačkih cijena u padu od novembra 2014. godine. Izuzetak su bili samo februar i mart kada su cijene porasle 0,2 odsto, odnosno 0,5 procenata. Međutim, ukoliko posmatramo stope deflacije na godišnjem nivou, uočljivo je da su cijene u svim mjesecima bile u prosjeku niže u odnosu na isti mjesec prethodne godine.

Iako se na prvi pogled pad cijena čini pozitivnim, period blagostanja traje veoma kratko. Potrošači odgađaju kupovinu očekujući dalji pad cijena, a firme smanjuju proizvodnju i odgađaju investicije jer prodaja opada i očekuju dodatni pad cijene kapitalne opreme. Privreda veoma lako ulazi u recesiju izazvanu manjkom tražnje i potrošnje koji za posljedicu imaju pad proizvodnje. Time se stvara začarani krug jer smanjenje ekonomske aktivnosti izaziva rast nezaposlenosti i nemogućnost otplate kredita.

Ekonomski analitičar Zoran Pavlović kaže da BiH ulazi u deflatorni proces, a da će situacija biti pogoršana zbog problema u vezi sa realizacijom zaduženja kod Međunarodnog monetarnog fonda.

- Deflacija se uočava u padu maloprodaje jer se blagim smanjenjem cijena pokušava podstaći rast potrošnje kako bi negativni uticaj po ekonomiju bio ublažen - smatra Pavlović i dodaje da bi deflacija mogla uticati i na punjenje budžeta jer se zbog nižih cijena smanjuju i prihodi od PDV-a koji će djelimično biti kompenzovani povećanjem stope akcize na cigarete i naftne derivate.

Pavlović smatra da je glavni krivac za deflaciju koja jača u većini zemalja nedostatak srednje klase, koja je glavni generator potrošnje.

- Mali broj ljudi raspolaže većinom kapitala koji država ne oporezuje shodno prihodu pa oni nemaju potrebu da investiraju kapital. To stvara ogromne rezerve, a banke slobodna sredstva nemaju kome plasirati, što stvara višak na računima obaveznih rezervi - zaključuje Pavlović.

Monetarna politika

Zoran Pavlović smatra da ograničenja koja Centralna banka BiH ima u vezi sa sprovođenjem monetarnih mjera imaju dobre, ali i loše strane u periodu jačanja deflacije.

- Kruta monetarna politika je dobra jer se naša politička elita vjerovatno ne bi složila u vezi sa izborom i sprovođenjem mjera monetarne politike, ali je loša jer Centralna banka ne može intervenisati na finansijskom tržištu kako bi ublažila deflatorne efekte - smatra Pavlović.