Industrija - Srbija

Deponije - jedan od najvećih problema zaštite životne sredine

Jedan od najvećih problema zaštite životne sredine u Srbiji su deponije. Prema oceni Evropske unije, situacija u sferi zaštite životne sredine u Srbiji nije za pohvalu. Zaštita životne sredine je jedna od ključnih oblasti evropskih integracija i najizazovnija u procesu pridruživanja jer se jedna trećina celokupnog zakonodavstva EU odnosi na tu oblast.

Industrija otpada u EU ostvaruje 24 milijarde evra godišnje i zapošljava pola miliona ljudi. Moramo početi da shvatamo industrijski i komunalni otpad kao energetski resurs i sirovinu, a ne kao smeće, rekla je predsednik UO CEDEFa Jovanka Arsić Karišić.

U Srbiji je odlaganje na lokalne deponije praktično jedini način upravljanja otpadom. Lokalne deponije, sa veoma malo izuzetaka, ne zadovoljavaju ni osnovne higijenske i tehničko-tehnološke uslove. Većina deponija nije locirana prema standardima, a neka od postojećih odlagališta odavno su popunjena. Kod nas je identifikovano 164 opštinskih deponija  koje koriste opštinska javno komunalna preduzeća i oko 4500 neuređenih deponija. Razlozi nastanka takvih smetlišta su nepostojanje zaokruženog sistema upravljanja otpadom, nedovoljan broj sanitarnih deponija, izbegavanje nesavesnih kompanija i građana da svoj otpad, građevinski materijal i šut odlažu na regularne deponije kako bi izbegli plaćanje naknada, kao i izostanak svesti građana o značaju zaštite životne sredine. EU ne podržava stvaranje deponija na duži rok, a najbolji rezultati su se pokazali u onim zemljama koje imaju visok procenat termičkog tretmana otpada u kombinaciji sa dobro organizovanom reciklažnom industrijom, dodala je ona.

Problemi upravljanja otpadom nisu jednako i ravnomerno izraženi u svim lokalnim samoupravama, a sprovođenje aktivnosti na uvođenju integralnog sistema zavisi prvenstveno od ekonomske strukture pojedine opštine. Prema Strategiji za upravljanje otpadom za period 2010-2019. planirano je formiranje 26 regionalnih centara za upravljanje otpadom, gde je planirano da se vrši separacija reciklabilnog otpada, a otpad koji nema upotrebnu vrednost da se odlaže na sanitarne deponije. Ovakvi regionalni centri će implementirati principe integralnog sistema upravljanja otpadom i pružiti mogućnost uvođenja novih tehnologija u preradi otpada.

Radmila Šerović, načelnik Odeljenja za upravljanje otpadom u Ministarstvu poljoprivrede i zaštite životne sredine, je govorila o postojećem stanju u lokalnim samoupravama, koje karakterišu nepouzdani i nepotpuni podaci o količini generisanja komunalnog otpada, kao i nedovoljne aktivnosti na primarnoj selekciji otpada. U proseku, stanovnik Republike Srbije generiše 0,99 kg komunalnog otpada/dan (0,36 t/godišnje). Procenat pokrivenosti prikupljanja komunalnog otpada iznosi oko 70%. U Srbiji je izgrađeno 7 regionalnih sanitarnih deponija koje su u funkciji, kao i 2 sanitarne opštinske deponije. Prema morfološkom sastavu otpada, organski otpad zauzima gotovo 50% u masi komunalnog otpada. Kapacitet postojećih deponija – smetlišta je u većini opština već popunjen, dok većina deponija ne zadovoljava ni minimum tehničkih zahteva. Na divlje deponije, van kontrole javnih komunalnih preduzeća, odlaže se oko 40% generisanog komunalnog otpada u Republici Srbiji, kaže Šerović. Ona je dodala da je EISP Projekat preko SIDA-e opredelilo sredstva za reviziju postojeće Strategije upravljanja otpadom, u iznosu od minimum 28.000 - 30.000 evra. SIDA finansira i izradu Plana implementacije Direktive o deponijama koji razmatra broj Regiona predloženih Strategijom. U skladu sa revidiranim brojem Regiona, potrebno je blagovremeno u istu uvrstiti i nove izmene. Odeljenje za upravljanje projektima je u dogovoru sa nadležnim Sektorima izradilo širu listu identifikovanih infrastrukturnih projekata kao predloge za finansiranje iz IPA narednog perioda 2014-2020. Na listi je izgradnja sledećih deponija: Zrenjanin, Kruševac i Kraljevo kao jedan region, Sombor, Novi Sad, Vranje i Beograd, dodaje Šerović.

Najviše poteškoća za ulazak u EU ćemo imati upravo u oblasti životne sredine, koja je, kako kaže Branislav Blažić, predsednik Odbora za zaštitu životne sredine Narodne skupštine Republike Srbije, veći kamen spoticanja od Kosova. Država u jednom momentu mora preseći i za 4 godine rešiti sve probleme deponija. Treba da se donese jedan strateški plan koji će na globalnom nivou rešiti ovu problematiku. Za to nam je neophodan Fond, jer imamo novac koji se odvaja za životnu sredinu, ali Fond ne postoji. U toj situaciji, potrošićemo novac bez postojanja Fonda. Ne možemo na primer, očekivati od EU 80% sredstava za jedan projekat, a da mi nemamo ostalih 20%, ili bar 10%, rekao je Blažić.

Ljiljana Đorđević, samostalni savetnik u Agenciji za zaštitu životne sredine ističe da je odlaganje otpada na deponije poslednja opcija, te je neophodno unaprediti primarnu selekciju i reciklažu, a odlagati samo otpad koji se ne može iskoristiti, tj. reciklirati, kompostirati ili iskoristiti kao gorivo. Agencija za zaštitu životne sredine u saradnji sa nadležnim ministarstvom i uz podršku Norveške vlade, uspostavlja Projekat “Praćenje tokova otpada u Srbiji”, čiji je glavni cilj podrška uspostavljanju efikasnog sistema praćenja i izveštavanja o upravljanju tokovima otpada u Srbiji, čime se teži da se ostvare ciljevi EU u oblasti upravanja otpadom, kao npr. redukovanje deponovanih količina biorazgradivog komunalnog otpada i tretiranje svog otpada pre deponovanja. 

Zbog stalnog povеćanja i nepravilnog odlaganja otpada, nedostatka sanitarnih deponija, velikog broja divljih deponija i niskog stepena primarne selekcije nepohodna izgradnja sanitarnih deponija, proširenje usluge prikupljanja otapada, izdvajanje korisnih komponenti i tretman otpada. Međuopštinski sporazum o saradnji između Subotice, Sente, Kanjiže, Bačke Topole, Malog Iđoša i Čoke potpisan je 2007. godine, kojima se 2012. godine priključila i Opština Novi Kneževac, kaže Andrea Kikić, direktor Regionalne deponije Subotica. Tada su definisani zajednički ciljevi: prevencija nastajanja otpada, ponovna upotreba, prerada i odlaganje otpada, kao i njegovo korišćenje za dobijanje energije. Preduzeli smo brojne aktivnosti u vezi sa rešavanjem problema otpada u regionu, poput izrade Regionalnog plana, izbora lokacije regionalne deponije, neophodnih istraživanja i studija, pribavljanja dozvola i sredstava za realizaciju investicije. Problemi sa kojima se pritom suočavamo su birokratija i nedostatak novčanih sredstava, ističe Kikić.

Upravljanje otpadom je nova šansa za ekonomski razvoj, zapošljavanje i novi proizvod.