Trgovina - Srbija

Domaća trgovina gubi dah

Promet robe u srpskoj maloprodaji sve je manji. Trend koji je započeo krajem 2008. godine i dalje se nastavlja, pa je tako prema podacima Republičkog zavoda za statistiku promet robe u trgovini na malo u oktobru bio 10,5 odsto manji u stalnim cenama (bez inflacije) nego u istom mesecu prošle godine.

Ekonomisti su saglasni da su na pad prometa uticali slaba kupovna moć i to što iz godine u godinu nema poboljšanja standarda građana, ali i to što su mnogi prešli u sivu zonu poslovanja. Iz Unije poslodavaca Srbije poručuju da pad maloprodaje najviše uzrokuje drastično pogoršanje poslovanja manjih samostalnih trgovinskih radnji, a ne velikih trgovinskih lanaca. Kako objašnjava Dragoljub Rajić, direktor Unije poslodavaca, u krizi uvek ispaštaju najmanji.

– Iznos prosečnog računa u malim radnjama se sa 500 dinara, koliko je iznosio pre krize, sveo na svega 250, ponegde i 200. To je drastičan pad prometa i verovatno je to uzrok takvoj statistici. Osim prometa, u trgovini su pale i zarade i zaposlenost. Zarade su oko 20 odsto manje nego 2008. godine, dok je između 2.000 i 2.500 ljudi u trgovini ostalo bez posla – rekao je Rajić, dodajući da je glavni uzrok padu trgovine, osim slabe kupovne moći, i mnoštvo nameta.

– U oblasti trgovine postoji mnogo nepotrebnih procedura i samim tim troškova, što otežava poslovanje. Zato nam je i u trgovini potrebna giljotina propisa – navodi Rajić, ilustrujući to propisima poput onih da u svakoj smeni mora da postoji zaposlen obučen za pružanje prve pomoći, da postoji obaveza trgovca da izradi procenu rizika radnog mesta za svaku izdvojenu poslovnu jedinicu, ali i uredbom o ograničavanju cena, poput one o belom hlebu...

– Kako grana trgovine zapošljava najveći broj ljudi u privredi Srbije, odnosno više od 180.000, od nje zavisi stanje i u drugim privrednim granama – zaključuje Rajić, dok slično misli i ekonomista Aleksandar Stevanović.

– Trebalo bi najpre olakšati uslove poslovanja. A što se tiče kupovne moći građana, ona jeste uticala na pad prometa, ali uglavnom u tom smislu da je smanjena mogućnost zaduživanja kojom su ljudi pre krize finansirali nerealne zahteve – kaže Stevanović.

Da je kupovna moć u Srbiji zaista veoma mala i da smo pri dnu evropske liste, potvrđuju podaci agencije GFK, koja se bavi istraživanjem tržišta. Prema njihovim podacima, sa 2.996 evra po glavi stanovnika, žitelji Srbije raspolažu sa manje od jedne četvrtine prosečnog iznosa koji je dostupan stanovniku Evropske unije na godišnjem nivou. Za toliko je manji i iznos koji mogu da potroše u trgovini.

– Prema kupovnoj moći po glavi stanovnika, u poređenju sa državama bivše Jugoslavije, Srbija se može svrstati u zemlje srednjeg ranga. Prosečan iznos kojim raspolažu potrošači najbliži je onom u Bugarskoj, ali čini svega oko tri petine iznosa koji je na raspolaganju građanima Hrvatske. Sa 10.356 evra po glavi stanovnika, Slovenija je neprikosnoveni lider u regionu – navode u agenciji GFK.

Nisu male ni razlike između severnih i južnih delova Srbije kada je reč o kupovnoj moći stanovnika. Vojvodina i Beograd se ističu po najvišoj kupovnoj moći u odnosu na ostale regione, pa nije ni čudo da se tu otvara najviše hipermarketa.

– Tri od četiri okruga sa kupovnom moći iznad republičkog proseka nalaze se u Vojvodini. Okrug grada Beograda se ističe kako po najvišoj kupovnoj moći (30 odsto iznad republičkog proseka) tako i po najvećem broju stanovnika. Interesantno je da žitelji Beograda godišnje raspolažu sa 500 evra više nego stanovnici Rumunije. Najveći deo jugoistočnog dela zemlje raspolaže kupovnom moći ispod proseka. Sa oko četrdeset odsto manjim iznosom od prosečnog, raspolažu stanovnici Topličkog okruga, koji je ujedno i najsiromašniji okrug u Srbiji – navode u GFK.